Boek Religieus Erfgoed in Tilburg

De rijke historie van het Religieus Erfgoed in Tilburg

De gemeente Tilburg heeft een enorme rijkdom aan religieus erfgoed. Veel is verdwenen, maar er is ook sprake van religieus gebruik en hergebruik met een andere bestemming. Onder de titel ‘Religieus Erfgoed in Tilburg. Behouden, gesloopt of getransformeerd’ is dat in een fors boekwerk bijeengebracht. Het telt maar liefst 472 pagina’s, het bevat 1.100 afbeeldingen (kaarten, historische en recente foto’s). De redactie was in handen van Ronald Peeters, Dirk van Alphen, Henk van Doremalen en Joost op ’t hoog. Er is naast de redactieleden door een dozijn auteurs meegewerkt aan deze uitgave en er zijn tientallen mensen geïnterviewd.
Om te kijken wat we in de toekomst met het religieus erfgoed moeten doen is het eerst van belang om te weten wat we hebben in Tilburg, Berkel-Enschot, Udenhout en Biezenmortel. 

Historicus Henk van Doremalen schrijft over de geschiedenis van de religie in Tilburg. Die heeft onmiskenbaar een sterk katholiek stempel, vooral ook omdat de protestantse hervorming in de zeventiende eeuw en later geen grip kreeg op onze contreien. Maar ook andere religies en hun gebedshuizen komen aan bod. Kenmerkend voor de laatste decennia van de twintigste eeuw was de ontkerkelijking en daarmee het verdwijnen van parochies en kerken. In de meer recente tijd zien we de opbloei van andere religies zoals de islam en de erkenning van de waarde van wat in het verleden tot stand is gekomen.

Architect Martijn Honselaar en ontwerper openbare ruimte Jacqueline Moors stellen zich in hoofdstuk 2 ‘Verhalende verbinding: een pleidooi voor gemeenschappelijke tussenruimten’ de vraag: wat is, in de huidige tijd, de betekenis van deze tussenruimte nu er vele religieuze bouwwerken zijn gesloopt of herbestemd? En kunnen de resterende tussenruimten nog een actieve rol spelen voor de gemeenschap van morgen? De resultaten van hun onderzoek tonen doorheen het boek in kaarten, teksten en foto’s de verhalen van een rijk gemeenschappelijk leven en de veelbelovende potentie van de voormalige parochiale ensembles en kloosterensembles als ruimtelijke bijdrage aan sociale interactie en maatschappelijke verbinding.

Daarin komt het geheel van wat ooit heeft bestaan en nog steeds aanwezig is uitvoerig in beeld. Feitelijk is dat deel, samengesteld door voormalig hoofd Stadsmuseum Tilburg en historisch onderzoeker en publicist Ronald Peeters, de kern van het boek. Dat betreft dan 192 kerken, pastorieën, kloosters, kapellen, wegkruizen en religieuze standbeelden in de openbare ruimte. Ingedeeld per gebied en voorafgegaan door kaarten waarop de historische ontwikkeling zichtbaar is. Dit is hét overzicht van wat in Tilburg aanwezig was en in veel gevallen nog zichtbaar is. Op tal van plaatsen staan korte interviews ter toelichting.

In een vierde hoofdstuk geeft Petra Robben, hoofd Stadsmuseum Tilburg, zicht op religieuze objecten in de stadscollectie, maar ook in andere collecties. Dat gaat over grote en kleine objecten, maar ook zaken die ruimtelijk aanwezig zijn en immaterieel erfgoed. Het betreft dan zaken als schilderijen, glas-in-loodramen, beelden, maar ook tal van kleinere voorwerpen, soms zeer uiteenlopend. Objecten uit kerken en kloosters, uit de missie, van talloze bedevaarten in en om Tilburg, maar ook naar elders. Waar bevinden zich allerlei zaken uit de periode van de bloei van het katholieke leven? Welke kunstenaars waren hier bij betrokken? Hoe kunnen we het behouden?

Tenslotte maken Dirk van Alphen en Joost Op ’t Hoog, beleidsmedewerkers cultuurhistorie en monumentenzorg bij de gemeente Tilburg, de balans op van bescherming en restauratie, van gebruik en hergebruik en transformatie van religieuze gebouwen. Kernvraag: hoe moeten we verder met behoud en gebruik? Wat nemen we mee naar de toekomst? Welke visie ontwikkelen we daar over?

Het boek bevat naast een inhoudsopgave met alle besproken erfgoed (per object) een zeer uitvoerige literatuurlijst, een overzicht van gebruikte termen en een personenregister. Het is te beschouwen als hét naslagwerk over religieus erfgoed in Tilburg.

Het boek ‘Religieus erfgoed in Tilburg’ is vanaf 15 april voor € 34,95 verkrijgbaar bij de Tilburgse en enkele regionale boekhandels.  ISBN 978-90-9039864-8. Tijdens openingstijden van het Peerke Donders Paviljoen is het boek ook te koop in de museumwinkel.